Ogród japoński to według mnie styl w ogrodnictwie, którego efekt jest najtrudniejszy do osiągnięcia. Nie chodzi w nim tyle o formę, ile o ukrytą warstwę treści, która może być zawiła i niezrozumiała dla europejczyka, nie dostrzegającego subtelnych różnic. Wiele z pierwszych ogrodów japońskich na zachodzie zakładano, bez wiedzy, otrzymując parodie japońskich ogrodów. To co najważniejsze w ogrodach japońskich to naśladowanie przyrody, nie starając się jej podbić ani zniszczyć. Należy go tak pielęgnować, aby jak najstaranniej ukryć działania człowieka.
W ogrodzie japońskim symetria nie istnieje. W jego kolorystyce oprócz zieleni dominują szarości i brązy. Wiele jest roślin zimozielonych, lecz o cyklicznym przemijaniu pór roku subtelnie przypominają akcenty - pojedyncza kępa kolorowych kwiatów czy rozsypane na ścieżce jesienne liście.
Istnieje parę rodzajów tych ogrodów, wszystkie one mają jednak cechy wspólne. Przede wszystkim w sposób perfekcyjny wykorzystane są w nich walory przyrodnicze miejsca. Służy temu nie tylko układ przestrzenny ogrodu i dobór gatunków roślin. Projektant bierze pod uwagę nawet efekt światłocienia poruszającego się po ścieżkach czy odbicie słońca w lustrze wody.
Typy ogrodów japońskich:
Tsukiyama - nazwa ta oznacza „miniaturowe, sztuczne wzgórze”. Ten typ to często kopia słynnego krajobrazu z Chin lub Japonii. Autorami takich ogrodów byli najpierw amatorzy, potem (w epoce Muromachi) ich rolę przejęli mnisi buddyjscy.
Chaniwa - ogród herbaciany, jeden z trzech podstawowych rodzajów ogrodów japońskich. Jest odzwierciedleniem estetyki ceremonii herbacianej. Musi zawierać pawilon herbaciany, do którego wiodą ścieżki, przy których znajdują się specjalne kamienne misy do omywania rąk (tsukubai) oraz kamienne latarnie.
Karesansui – „ogród suchego krajobrazu” zwany również sekitei - „ogród kamienny”, albo ogrodem zen. W przeciwieństwie do tego, co mieści się w naszym pojęciu ogrodu, jest to kompozycja usypana ze żwiru, piasku, kamieni i mchu, stworzona pod wpływem estetyki zen. Ogrody spotykane przy świątyniach zen. Oglądający nie chodzi po ogrodzie, lecz kontempluje go z tarasu jak obraz. Miniaturową wersją ogrodów karesansui są bonseki, czyli "krajobraz na tacy" (miniatura krajobrazu wykonana na płaskim naczyniu, przy użyciu piasku, żwiru i drobnych kamieni).
Niechęć do upiększeń i dekoracyjności była konsekwencją postawy zen wobec świata polegającej na akceptacji rzeczy takimi jakimi one są. Zarówno w malarstwie jak i w poezji tematem mogła być pokrzywiona sosna, niepozorna roślinka rosnąca przy płocie, mucha – a więc rzeczy, których zwykle nie postrzegamy jako piękne, czy nawet godne uwagi.
Ogrody nie mają za zadanie przedstawiać wyidealizowane rajskie krainy, lecz uspokajać umysł i ułatwiać medytację, sprowadzać nas do „tu i teraz”. Sprzyjała temu prostota, oszczędność środków wyrazu i symbolizm. Nieraz trudno jest ustalić w jaki sposób projektantom udało się dojść do tak trafnych rozwiązań kompozycyjnych. Należy jednak pamiętać, że tworzenie ogrodów zen jest aktem intuicyjnym. Sama znajomość nakazów i zakazów dotyczących komponowania poszczególnych elementów nie wystarczy aby stworzyć dobry ogród. Współcześnie działający architekt, mnich buddyjski Shunmyo Masuno twierdzi, że projektant musi być jednocześnie zaangażowany w praktykę zen. W przeciwnym razie powstanie tylko imitacja ogrodu zen.
Widok ogrodu może przywodzić na myśl morski krajobraz ze skalistymi wyspami albo też wierzchołki gór wynurzające się spośród chmur. Pojawiają się też interpretacje bardziej filozoficzne. Według jednych kamienie to myśli, które zakłócają czysty umysł reprezentowany przez żwir. Inni sugerują, że ogród przedstawia nasz mikrokosmos płynący poprzez nieskończony wszechświat. Według Güntera Nitschke żadna z nich nie jest zadowalająca. Podkreśla, że ogród miał być przede wszystkim pomocą w medytacji, abstrakcją skłaniającą do medytacji.
Dzisiejsi japońscy badacze stwierdzili, iż japońskie ogrody oddziałują na podświadomość widza nie bezpośrednio poprzez widok kamieni, z których są zbudowane, ale poprzez puste przestrzenie pomiędzy kamieniami. Takie wykorzystanie wolnych przestrzeni wydaje się być świetną ilustracją z filozofii, która głosi między innymi, że wszelkie byty są jedynie zawirowaniami pustki.
Choć ogrody zen, powstały setki lat temu wciąż utrzymują swoją świeżość i siłę oddziaływania. W ogrodzie zen zmiany są mało zauważalne i można raczej doświadczyć aspektu nieprzemijalności, wieczności. Styl ten przetrwał do dziś i obecnie można spotkać ogrody zen w sąsiedztwie nowoczesnej architektury z betonu i szkła.
.
.
Źródła:
.http://pl.wikipedia.org
http://en.wikipedia.org
http://ogrodyjaponskie.zpomyslem.pl
http://www.konnichiwa.pl
Majorowski M., Ogród japoński - elementy i zasady kompozycji, Warszawa 2002
